Άνοια και Διατροφή

Η έκπτωση των νοητικών λειτουργιών και η άνοια είναι οι κύριες αιτίες που οδηγούν στη μείωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων. Με την αύξηση του προσδόκιμου ζωής και τη συνεχή αύξηση του πληθυσμού των ηλικιωμένων, η συχνότητα εμφάνισης της άνοιας είτε ελαφριάς είτε σοβαρής μορφής συνεχώς αυξάνεται. Το Alzheimer είναι η πιο συνηθισμένη μορφή άνοιας και αφορά πάνω από 26 εκατομμύρια άτομα παγκοσμίως. Μάλιστα, υπολογίζεται πως αν δε ληφθούν κατάλληλα μέτρα για να εμποδίσουν ή να καθυστερήσουν την εμφάνιση της ασθένειας, ο αριθμός των πασχόντων από Alzheimer προβλέπεται να διπλασιαστεί τα επόμενα 40 χρόνια. Πριν την εγκατάσταση της νόσου του Alzheimer υπάρχει μια προκλινική κατάσταση χωρίς συμπτώματα, η οποία πολλές φορές είναι δύσκολο να διαγνωστεί. Η προκλινική αυτή κατάσταση είναι πολύ σημαντική για την εφαρμογή παρεμβάσεων οι οποίες θα μπορούσαν να καθυστερήσουν την πρόοδο της νόσου.

Κάποιοι από τους παράγοντες που ενοχοποιούνται για την εμφάνιση του Alzheimer και στους οποίους φαίνεται πως η αλλαγή στον τρόπο ζωής διαδραματίζει καίριο ρόλο είναι η δίαιτα, η φυσική δραστηριότητα, η υπέρταση, η υπερχοληστερολαιμία, ο σακχαρώδης διαβήτης, η παχυσαρκία και το μεταβολικό σύνδρομο. Όλοι οι παραπάνω παράγοντες είναι τροποποιήσιμοι, δηλαδή μπορούμε να τους αλλάξουμε, ώστε να καθυστερήσουμε ή να εμποδίσουμε την εμφάνιση της νόσου.

Πιο αναλυτικά, στη συνέχεια θα αναφερθούν συστατικά της διατροφής, τα οποία φαίνεται πως μπορούν να βοηθήσουν, στην πρόληψη και στην αντιμετώπιση της άνοιας και κυρίως του Alzheimer.

Ω-3 πολυακόρεστα λιπαρά οξέα: Κύριες πηγές ω-3 λιπαρών οξέων είναι τα λιπαρά ψάρια, τα ιχθυέλαια και κάποια εμπλουτισμένα τρόφιμα. Η κατανάλωση ω- 3 λιπαρών οξέων από τη διατροφή φαίνεται πως σχετίζεται με μειωμένο κίνδυνο για Alzheimer και ελαφριάς μορφής άνοια, καθώς και γενικότερη καλή νοητική λειτουργία κατά το γήρας. Πέραν όμως από την πρόληψη, κάποιες μελέτες κατάφεραν να δείξουν πως η χορήγηση ω-3 λιπαρών οξέων μέσω συμπληρωμάτων βελτίωσε τις νοητικές λειτουργίες σε άτομα με ήπια μορφή άνοιας. Ωστόσο, τα αποτελέσματα είναι ακόμα πρώιμα και απαιτείται περαιτέρω έρευνα που να επιβεβαιώνει τις θετικές επιδράσεις τους. Η σύσταση σε άτομα που είναι είτε υγιή είτε με κάποια επιδείνωση στη νοητική τους λειτουργία είναι η κατανάλωση λιπαρών ψαριών 2- 3 φορές την εβδομάδα. Σε περίπτωση που αυτή η ποσότητα δεν μπορεί να καλυφθεί μέσω της διατροφής, μόνο τότε πρέπει να γίνεται σύσταση για κατανάλωση συμπληρώματος.

 

Αντιοξειδωτικά: Το οξειδωτικό στρες δημιουργείται στον οργανισμό όταν οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου είναι περισσότερες από αυτές που ο οργανισμός είναι ικανός να "αντιμετωπίσει". Ο εγκέφαλος είναι ιδιαίτερα ευάλωτος στο οξειδωτικό στρες, καθώς οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου είναι περισσότερες σε σχέση με άλλα όργανα, λόγω της υψηλής πρόσληψης οξυγόνου, της άφθονης περιεκτικότητας σε λιπίδια και της σχετικά μικρής περιεκτικότητας σε αντιοξειδωτικά συστήματα. Αυτή η ανισορροπία των οξειδωτικών- αντιοξειδωτικών σωμάτων φαίνεται πως συμβάλλει στην έκπτωση των νοητικών λειτουργιών. Η σχέση των αντιοξειδωτικών συστατικών της διατροφής  (βιταμίνες Ε και C, καροτενοειδή, φλαβονοειδή και φαινολικά οξέα) με τις νοητικές λειτουργίες ερευνάται εκτενώς. Τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά συστατικά είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, τα φυτικά έλαια, οι ξηροί καρποί, το τσάι, η μπύρα, το κρασί, η σοκολάτα και το ελαιόλαδο. Από μελέτες έχει φανεί μια θετική επίδραση των αντιοξειδωτικών στην πρόληψη και την εξέλιξη της άνοιας, ωστόσο τα αποτελέσματα είναι ακόμη αρκετά πρώιμα και απαιτούνται περισσότερες μελέτες για να τα επαληθεύσουν. Επίσης, διάφορες έρευνες έχουν γίνει και για συγκεκριμένα τρόφιμα ή ροφήματα τα οποία είναι πλούσια σε αντιοξειδωτικά. Για παράδειγμα θετικά είναι τα αποτελέσματα των ερευνών για τις θετικές επιδράσεις του κρόκου Κοζάνης, του τσαγιού του βουνού και του πράσινου τσαγιού, στη νόσο του Alzheimer, ωστόσο κι εδώ απαιτείται περαιτέρω μελέτη.

Βιταμίνες του συμπλέγματος Β (Βιταμίνη Β12, Β6, φυλλικό οξύ): Τα αποτελέσματα των μελετών δείχνουν πως οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β είναι ευεργετικές στην πρόληψη και στην πρόοδο της άνοιας. Η ομοκυστεϊνη είναι μια ουσία που έχει ενοχοποιηθεί για τη νόσο του Alzheimer και έχει παρατηρηθεί πως υψηλά επίπεδα ομοκυστεϊνης βρέθηκαν σε ασθενείς με τη νόσο. Οι βιταμίνες του συμπλέγματος Β  βοηθάνε στη μείωση των επιπέδων ομοκυστεϊνης και αυτός είναι ο κύριος λόγος που εξηγεί τη θετική επίδρασή τους. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των μελετών δεν έχουν καταλήξει αν και σε ποια ποσότητα θα ήταν αποτελεσματική η συμπληρωματική χορήγηση αυτών των βιταμινών, όπως και σε ποιο στάδιο της νόσου θα είχε νόημα μια χορήγησή τους.

Μεσογειακή Διατροφή: Το Μεσογειακό πρότυπο διατροφής χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλή πρόσληψη λαχανικών, οσπρίων, δημητριακών, φρούτων, ξηρών καρπών και ελαιολάδου (το κύριο προστιθέμενο έλαιο), αρκετά υψηλή πρόσληψη ψαριού, μέτρια προς χαμηλή πρόσληψη γαλακτοκομικών και χαμηλή πρόσληψη κόκκινου κρέατος. Τέλος, χαρακτηρίζεται από μέτρια κατανάλωση κρασιού μαζί με τα γεύματα. Η Μεσογειακή διατροφή έχει φανεί πως μειώνει τόσο το κίνδυνο εμφάνισης, όσο και το ρυθμό εξέλιξης της άνοιας και πως βελτιώνει γενικότερα την ψυχική και εγκεφαλική υγεία.

Επίσης, η παχυσαρκία αλλά και η υποθρεψία είναι καταστάσεις υψηλού κινδύνου για εμφάνιση άνοιας. Μάλιστα, φαίνεται πως η απώλεια σωματικού βάρους είναι πολύ πιθανόν να αποτελεί προειδοποίηση για το Alzheimer. Τέλος, το μπαχαρικό κάρυ που χρησιμοποιείται κυρίως στην Ινδία, περιέχει την ουσία κουρκουμίνη και θεωρείται πολύ αποτελεσματικό στην αντιμετώπιση της νόσου του Alzheimer. Αυτή η ουσία έχει προταθεί σαν μια ακόμη θεραπευτική προσέγγιση, εξαιτίας των αντιοξειδωτικών της χαρακτηριστικών. Αυτός ίσως είναι και ο λόγος που η συχνότητα εμφάνισης της νόσου του Alzheimer στην Ινδία είναι πολύ χαμηλή.

Οι ερευνητές μελετούν συνεχώς τις πιθανές θετικές επιδράσεις επιμέρους συστατικών της διατροφής στην άνοια, αλλά ακόμα απαιτούνται πολλές μελέτες για να καταλήξουν σε σαφή συμπεράσματα. Πλέον η έρευνα φαίνεται να στρέφεται στην πρόληψη της νόσου και στην αντιμετώπιση της υποθρεψίας που παρατηρείται σε μεγάλο βαθμό στα ανοϊκά άτομα και όχι τόσο στην αντιμετώπιση της νόσου μέσω της διατροφής. Με τα μέχρι σήμερα δεδομένα μπορούμε να είμαστε βέβαιοι πως είτε για την πρόληψη είτε για την αντιμετώπιση της άνοιας και του Alzheimer δύο είναι τα βασικά στοιχεία που πρέπει να προσέχει κάθε ηλικιωμένος: το υγιές σωματικό βάρος και ένα υγιεινό καθημερινό διαιτολόγιο. Ένα υγιεινό διαιτολόγιο συνεπάγεται και ένα υγιές σωματικό βάρος. Η ισορροπία λοιπόν στη διατροφή, θα φέρει και την πνευματική και ψυχική ισορροπία.