Διατροφή και Υγεία στην Τρίτη Ηλικία

Μεταξύ των ετών 2000 και 2030, ο αριθμός των ατόμων ηλικίας 65 ετών και άνω προβλέπεται να υπερδιπλασιαστεί και από τα 420 εκατομμύρια να φτάσει τα 973 εκατομμύρια. Συγκεκριμένα για την Ελλάδα, στοιχεία από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας δείχνουν πως ο πληθυσμός της συνεχώς γηράσκει, καθώς ο αριθμός των ατόμων άνω των 65 ετών το έτος 2050 θα είναι πολύ μεγαλύτερος σε σχέση με εκείνο του 2011. Σε αντίθεση με το παρελθόν, όπου οι κύριες αιτίες θανάτου ήταν μεταδοτικές λοιμώδεις νόσοι, σήμερα τα κύρια αίτια θνησιμότητας είναι χρόνιες νόσοι, όπως τα καρδιαγγειακά νοσήματα, ο καρκίνος κ.α.. Σ' αυτές τις νόσους, η διατροφή μπορεί να βοηθήσει καθοριστικά στην πρόληψη και τη διαχείρισή τους. Αυτός είναι και ο βασικός λόγος που πλέον παρατηρείται ένα μεγάλο ενδιαφέρον γύρω από τη διατροφή και τις επιδράσεις της στην υγεία.

Δυστυχώς, τα ηλικιωμένα άτομα συχνά δυσκολεύονται να ακολουθήσουν μια ισορροπημένη διατροφή για διάφορους λόγους. Κάποιοι απ' αυτούς είναι προβλήματα υγείας, όπως ψυχολογικά, γαστρεντερικά κ.α., οικονομικά προβλήματα κλπ. Η πραγματικότητα όμως είναι πως μια σωστή και ισορροπημένη διατροφή δεν χρειάζεται να είναι ούτε υψηλού κόστους, ούτε να δυσκολεύει την καθημερινότητά. Με απλούς, οικονομικούς τρόπους, ένας ηλικιωμένος μπορεί να υιοθετήσει απλές συνήθειες οι οποίες θα του αλλάξουν πλήρως τον τρόπο ζωής.

Κάποια σημεία στα οποία θα πρέπει να δώσουν αρκετή προσοχή οι ηλικιωμένοι είναι:

Ενέργεια: Με τον όρο ενέργεια εννοούμε τις θερμίδες που προσλαμβάνει ο οργανισμός μέσω της τροφής. Στην τρίτη ηλικία μειώνονται αρκετά οι ενεργειακές ανάγκες, καθώς τα ηλικιωμένα άτομα έχουν χαμηλότερο μεταβολισμό σε σχέση με άτομα μικρότερης ηλικίας. Τα άτομα της τρίτης ηλικίας, αναφορικά με την ενέργεια που προσλαμβάνουν μπορούν να χωριστούν σε 3 κατηγορίες

Α) Σε άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα που προσλαμβάνουν περισσότερες θερμίδες από αυτές που χρειάζονται

Β) Στα άτομα με υποθρεψία, που είναι μια αρκετά συνήθης κατάσταση κατά την τρίτη ηλικία, στην οποία τα άτομα χάνουν απότομα σωματικό βάρος, είτε λόγω μειωμένης πρόσληψης τροφής, είτε λόγω αυξημένων αναγκών, είτε λόγω μη φυσιολογικής απορρόφησης ή χρησιμοποίησης θρεπτικών συστατικών.

Γ) Σε φυσιολογικού βάρους άτομα που προσλαμβάνουν τόσες θερμίδες όσες χρειάζεται για να διατηρήσουν ένα υγιές σωματικό βάρος

Οι δύο πρώτες κατηγορίες χρειάζονται ιδιαίτερο χειρισμό, καθώς αν δεν αντιμετωπιστούν κατάλληλα μπορεί να οδηγήσουν σε σοβαρά προβλήματα. Το υπερβάλλον βάρος είναι βασικός παράγοντας κινδύνου για ασθένειες όπως τα καρδιαγγειακά, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η οστεοαρθρίτιδα, κάποιοι τύποι καρκίνου και η υπνική άπνοια. Η υποθρεψία είναι μια εξίσου επικίνδυνη κατάσταση, καθώς μπορεί να αυξήσει τη διάρκεια και το κόστος νοσηλείας, να καθυστερήσει τη θεραπεία μιας ασθένειας και να αυξήσει το κίνδυνο για νοσηρότητα και θνησιμότητα. Οι βασικοί λόγοι που είναι υπεύθυνοι για την εμφάνιση υποθρεψίας στην τρίτη ηλικία είναι η ανορεξία, ψυχολογικά προβλήματα, προβλήματα μάσησης κ.α..

Μακροθρεπτικά συστατικά: Τα μακροθρεπτικά συστατικά είναι οι υδατάνθρακες, οι πρωτεΐνες και τα λίπη. Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δίνεται στην επαρκή πρόσληψη των πρωτεϊνών για τη διατήρηση της μυϊκής μάζας. Οι πρωτεΐνες βρίσκονται κυρίως στα γαλακτοκομικά προϊόντα (γάλα, τυρί, γιαούρτι), στα αυγά, στο κρέας, στα όσπρια.   Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί η ανάγκη για πρόσληψη καλής ποιότητας λίπους, όπως είναι τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα τα οποία φαίνεται πως βοηθούν στην υγεία της καρδιάς, στη βελτίωση της νοητικής λειτουργίας και στη βελτίωση της διάθεσης. Πηγές καλών λιπαρών οξέων, είναι τα λιπαρά ψάρια, τα ιχθυέλαια, οι ανάλατοι ξηροί καρποί, κάποιες μαργαρίνες και εμπλουτισμένα τρόφιμα. Τέλος, ιδιαίτερες είναι οι ανάγκες των ηλικιωμένων σε φυτικές ίνες για την αντιμετώπιση κυρίως γαστρεντερικών προβλημάτων, όπως η δυσκοιλιότητα. Βασικές πηγές φυτικών ινών είναι τα προϊόντα ολικής άλεσης, τα φρούτα και τα λαχανικά.

Μικροθρεπτικά συστατικά: Οι ηλικιωμένοι έχουν ιδιαίτερες ανάγκες σε κάποια από τα μικροθρεπτικά συστατικά. Αρχικά μεγάλης σημασίας είναι η επαρκής πρόσληψη σε ασβέστιο και βιταμίνη D, για τη διατήρηση υψηλής οστικής πυκνότητας και την αντιμετώπιση της οστεοπόρωσης. Τρόφιμα πλούσια σε ασβέστιο και βιταμίνη D, είναι τα γαλακτοκομικά προϊόντα, τα μικρά ψάρια με το κόκαλο, το σουσάμι, τα αμύγδαλα κ.α.. Πολύ σημαντική είναι η επαρκής πρόσληψη σιδήρου (κόκκινο κρέας, όσπρια), φυλλικού οξέος (πράσινα λαχανικά, φρούτα, δημητριακά, μανιτάρια, όσπρια, ξηροί καρποί) και βιταμίνης Β12 (κρέας, πουλερικά, οστρακοειδή, αυγό, γαλακτοκομικά) για πρόληψη της αναιμίας. Επίσης, ανεπαρκής πρόσληψη αυτών των βιταμινών μπορεί να οδηγήσει σε υπερομοκυστεϊναιμία που είναι ένας παράγοντας κινδύνου για αθηροσκλήρωση και έκπτωση νοητικής λειτουργίας. Τα αντιοξειδωτικά στοιχεία είναι ακόμη ένα βασικό συστατικό της διατροφής των ατόμων τρίτης ηλικίας. Οι αντιοξειδωτικές βιταμίνες είναι οι A, C, E, τα φλαβονοειδή και τα φαινολικά οξέα. Τροφές πλούσιες σε αυτά τα συστατικά είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, τα φυτικά έλαια, οι ξηροί καρποί, το τσάι, η μπύρα, το κρασί, η σοκολάτα και το ελαιόλαδο. Τέλος, ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο νάτριο και στη μείωση της κατανάλωσής του.

Υγρά: Η αφυδάτωση εμφανίζεται πολύ συχνά σε άτομα τρίτης ηλικίας. Είναι μια ακόμη μορφή δυσθρεψίας και μπορεί να επιδεινώσει ή και να προκαλέσει δυσκοιλιότητα και άλλα προβλήματα στο γαστρεντερικό σύστημα, να επιδεινώσει τη νοητική λειτουργία, να μειώσει τη λειτουργικότητα πολλών συστημάτων και τέλος μπορεί να οδηγήσει ακόμη και στο θάνατο. Η πρόληψη και η αντιμετώπισή της μπορεί να γίνει με πολύ εύκολο τρόπο, αυξάνοντας την πρόσληψη νερού ή και άλλων υγρών, όπως είναι το τσάι, κάποια βότανα, οι φρέσκοι φυσικοί χυμοί κ.α..

Η αύξηση του προσδόκιμου ζωής δυστυχώς δε σημαίνει και βελτίωση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων. Η διατροφή μπορεί να συμμετέχει καθοριστικά στη βελτίωση τόσο των βιοχημικών δεικτών, όσο και στη βελτίωση της ψυχολογίας και της ευρωστίας των ηλικιωμένων ατόμων. Τα ηλικιωμένα άτομα είναι μια ομάδα πληθυσμού που θα έπρεπε να δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ποιότητα της διατροφής. Παρ' όλα αυτά κάνει το αντίθετο. Η διατροφή άλλωστε είναι το πιο απλό, εύκολα προσβάσιμο και χαμηλού κόστους όπλο που πρέπει να έχει ο κάθε ηλικιωμένος για την υποστήριξη της υγείας του.